W sprawie prac wzbronionych kobietom obowiązuje nadal Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 roku. Kobiet nie można zatrudniać w niektórych zawodach ze względu na możliwe uszczerbki na zdrowiu, które mogą mieć negatywny wpływ na rozwój płodu w przypadku ewentualnej ciąży. Są zawody i rodzaje prac, które zabronione są tylko kobietom w ciąży, są również takie, których nie mogą podejmować wszystkie kobiety.
Pracodawca może według własnego uznania rozszerzyć zakaz na wykonywanie przez kobiety innych prac, które jego zdaniem mogą okazać się dla nich niebezpieczne. Mogą to być również zajęcia nowe, których wpływ na zdrowie nie jest do końca zbadany.
Pracami, w których kobiety nie znajdą zatrudnienia są na przykład:
- Budownictwo i przemysł ciężki. Kobiety nie mogą wykonywać zajęć związanych z przenoszeniem ciężarów, wymagających znacznego wysiłku fizycznego.
– Prace pod ziemią i na wysokościach, które stwarzają duże ryzyko urazów ciała.
– Prace, które wywołują silne wibracje ciała, jak na przykład obsługa traktorów czy maszyn do obróbki drewna.
– Prace przy materiałach wybuchowych.
– Prace, w których zwiększone jest ryzyko zatrucia substancjami chemicznymi, narażające na promieniowanie lub szkodliwe działanie substancji biologicznych.
Jest to jednak uproszczenie
Istnieje bowiem możliwość znalezienia prze kobiety zatrudnienia w tych branżach, jednak nie mogą one wykonywać czynności, które narażają bezpośrednio ich zdrowie. Tak więc możliwe jest znalezienie przez kobietę pracy w budownictwie, ale nie taką, która będzie wymagała przenoszenia osobiście ciężkich materiałów, bądź też przyjmowania nienaturalnej postawy ciała. Przepisy pozostawiają jednak duże możliwości interpretacji przez pracodawcę. Ma on prawo nie przyjąć kobiety do pracy, jeżeli uzna, że czynności z nią związane mogą stanowić poważne zagrożenie.
Zatrudniona kobieta ma prawo odmówić wykonania czynności, które znajdują się w wykazie zabronionych kobietom. Jeżeli pracodawca wymusza wykonanie takiej pracy, można skierować sprawę na drogę sądową.
Praca a ciąża
Zakres czynności, których nie mogą wykonywać kobiety w ciąży jest jeszcze szerszy. Pracodawca ma obowiązek zapewnić kobiecie ciężarnej zajęcie zastępcze, jeżeli obecnie wykonywana praca jest na liście czynności zabronionych kobietom w ciąży. Jest również w takim przypadku zobowiązany do wyrównania różnic w wynagrodzeniu.
Wykaz prac niedozwolonych dla kobiet rodzi wiele pytań, budzi wiele kontrowersji i dyskusji społecznych. Najbardziej dyskusyjny jest przepis pozwalający pracodawcy na samodzielne interpretowanie jakie czynności są szkodliwe dla zdrowia kobiet. W tej sytuacji pojawiają się głosy o dyskryminacji płciowej.
Kształcenie kobiet w męskich zawodach
Problemem jest również kształcenie kobiet na kierunkach związanych z zawodami, które są niedozwolone do wykonywania przez nie. Uczelnie wyższe nie stosują segregacji płciowej w przypadku rekrutacji na studia. Trudno sobie obecnie nawet wyobrazić taką sytuację. Jednak po zakończeniu studiów absolwentki mają problemy ze znalezieniem pracy. Pracodawcy argumentują niechęć do przyjmowania kobiet na pewne stanowiska potencjalnymi zagrożeniami zdrowotnymi.
Głośny był jakiś czas temu przypadek absolwentek kierunku ratownictwo medyczne prowadzonego przez Collegium Medicum UJ, którym odmówiono przyjęcia na stanowisko bezpośrednio związane z wyuczonym zawodem. Decyzję argumentowano tym, że niedopuszczalne jest, żeby kobiety przenosiły ciężary jak ma to miejsce w zawodzie ratownika medycznego.
Co na to przepisy?
Nic jednak nie wskazuje na to, żeby przepisy miały się w najbliższym czasie zmienić. Z jednej strony stwarza to okazje do nadużyć, z drugiej, w pewnych przypadkach ciężko jest odmówić słuszności niektórym decyzjom pracodawców. W sytuacji zatrudnienia kobiety na stanowisku, które może w znacznym stopniu obciążyć jej organizm cierpi nie tylko ona sama i jej zdrowie. Tryb życia związany z takim rodzajem pracy może negatywnie wpłynąć na zdrowie jej przyszłego potomstwa, które nie ma żadnego wyboru. Kobiety powinny spojrzeć na swój styl życia także z perspektywy dobra swoich dzieci.